مقدمه:

محصول گندم از نظر تولید و سطح زیر کشت سالانه در ایران و جهان در درجه اول اهمیت قرار دارد . سطح زیر کشت گندم دیم در ایران بیش از 4 میلیون هکتار است که بیشترین سطح زیر کشت زمین های زراعی را شامل می شود . بنابراین استقلال غذایی و خود کفایی در تأمین مواد غذایی کشور مستلزم توجه زیاد به زراعت در زمین های دیم است .

تولید موفق محصوب در زراعت دیم با توجه به میزان رطوبت موجود و وضعیت آب و هوا و مصرف میزان مناسب کود های مورد نیاز امکان پذیر است پس از کمبود بارندگی و رطوبت ، مواد غذایی خاک مهم ترین عوامل موثر در کیفیت و کمیت محصولات زراعی دیم می باشد . مصرف متعادل کودهای شیمیایی باعث رشد مناسب محصول و حفظ ساختمان خاک واصلاح آن می شود . همچنین باعث رعایت مسایل کشاورزی پایدار گردیده و از اتلاف کودهای شیمیایی و ضرر و ریان اقتصادی جلوگیری می کند .

در جیره غذایی انسان ، گندم به اشکال مختلف مثل آرد ، نان ، ماکارانی و غیره مصرف می شود . متوسط عملکرد گندم دیم در کشور 890 کیلوگرم در هکتار است که بسیار پایین تر ار متوسط گندم دیم جهان می باشد در حالی که متوسط مصرف کودهای شیمیایی در ایران بیش از متوسط مصرف کود در کل جهان است .

اثر کودهای مختلف پر مصرف و کم مصرف در تولید گندم دیم :

از میان عناصر غذایی پر مصرف ازت و فسفر و پتاس مهم ترین آنها می باشد میزان موجودی و یا عدم وجود هر کدان از این عناصر می تواند رشد گیاه را شدیداً تحت تأثیر قرار دهد . حتی در صورت کفایت عناصر غذایی دیگر رشد گیاه تابع کمبود یکی از آنها خواهد بود .

(N)ازت

ازت اولین عنصری است که گندم و تمام گیاهان بیش از سایر مواد غذایی به آن نیاز دارند . در مناطق دیم به علت شرایط آبو هوایی و پایین بودن مواد آلی ، کمبود ازت در بیشتر مناطق به چشم می خورد و علت آن شیوه مرسوم و نامناسب کشت و برداشت محصول می باشد . عدم مصرف کودهای آلی و همچنین خارج کردن کاه و کلش و بقایای گیاهی  از مزرعه ، برداشت و چرانیدن و یا آتش زدن آنها ، باعث کاهش مواد آلی در خاک می شود . مصرف کودهای ازته در این مناطق باید با توجه به آب و هوا و میزان بارندگی صورت گیرد . میزان مواد آلی و ازت در اغلب مزارع ، کمتر از یک درصد بوده است که به طور متوسط کمبود آن ملاحظه می شود .

(P)فسفر

فسفر دومین عنصر پرمصرف مورد نیاز گندم می باشد . میزان آن  در خاک های مناطق دیم ، کم و بیش متفاوت است . البته به علت حلالیت کم آن در خاک ، خطر آبشویی و خارج شدن آن از دسترس گیاه به مراتب کمتر از ازت و پتاسیم است و بدین دلیل در بعضی از مزارع زارعین بیش از میزان مورد نیاز مصرف می نمایند و تجمع آن در خاک موجب به هم خوردن تعادل مواد غذایی و احتمالاً کمبود بعضی از عناصر کم مصرف می شود . این امر به دلیل رقابت  فسفر با سایر عناصر بوده است و این مطلب باید در مصرف کودهای فسفره مورد ملاحظه قرار گیرد .

( K)پتاسیم

با توجه به وضعیت خاک های مناطق دیم و نتایج نجزیه خاک و با در نظر گرفتن میزان متوسط برداشت محصول دیم که نسبتاً پایین می باشد ، پتاسیم در خاک در حد کفایت موجود است . در صورت بهبود روش های کاشت و تولید ، به موازات افزایش محصول ، پتاسیم ، نیز باید در ترکیب کودی در نظر گرفته و مصرف شود . در مناطق دیم با پراکندگی مناسب باران بودن عملکرد گندم ، پتاسیم نیز مصرف می شود .

عناصر ریزمغذی :

(B) و بر( Fe) آهن ( Zn) روی ( Mn )از عناصر کم مصرف که استفاده آن در زمین های دیم می تواند موجب افزایش عملکرد شود منگنز

می باشد . با توجه به نتایج بدست آمده از تحقیقات ، کود ازته در تمام سالها به تنهایی تأثیر معنب داری در افزایش عملکرد گندم داشته است و مصرف 60 کیلوگرم ازت خالص در هکتار با تولید 8/1 تن در هکتارباعث افزایش 400 کیلوگرم دانه گندم نسبت به شاهد شده بود . کود فسفره نیز در بعصی از سال ها اصر معنی داری داشته و مصرف 40 کیلوگرم کود فسفره موجب 7/1 تن عملکرد شده است . و در بررسی اثرات متقابل  با 9/1 تن در هکتار بیشترین عملکرد را داشته است .p2o560 کیلوگرم ازت خالص و 40 کیلوگرم فسفر

علت پایین بودن واکنش گندم دیم به کودهای فسفره ، وجود این عنصر به میزان لازم در بعضی از خاک ها و حتی زیاد بودن تجمع آن در بیشتر N60p30زمین های زراعین می باشد که با توجه به این موارد 60 کیلوگرم کود ازته و 30 کیلوگرم مود فسفره در زمین های زراعین با فرمول

برای تولید حدود 2 تن گندم توصیه می شود در مناطق دیم با پراکندگی مناسب بارندگی و حاصلخیزی خاک مقادیر عملکرد متوسط بالاتر می باشد و نیازمند مصرف کودهای پتاسیم و عناصر ریزمغذی نیز می باشد که تمتم این توصیه ها با رعایت میزان عناصر موجود در خاک ، تحقق می پذیرد و لازم است که قبل از مصرف کود ، نمونه های خاک از مزرعه تهیه و به آزمایشگاه ارسال شود . در سال های اخیر در زمین های کشاورزان با همکاری بخش های ترویج کشاورزی در بعضی تر مناطق این کار صورت می گیرد که لازم است برای حصول نتایج مطلوب تر این امر عمومیت پیدا کند .

منابع :

1- بهنگل ، ک. ج 1364 اصول و عملیات دیم کاری . محمد حسین راشد محصل و عضو کوچکی ( مترجمان

جمع‌آوری آب  به کلیه عملیاتی اطلاق می‌گردد که در حوضه‌های آبگیر برای افزایش رواناب انجام می‌گیرد. در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک، بخش عمده از آبی که به درون خاک نفوذ می‌کند یا از راه تبخیر مسقیما هدر می‌رود یا از راه تعرق توسط گیاهانی که از نظر اقتصادی بی‌فایده هستند به مصرف می‌رسد. برای مثال؛ در حوضه رودخانه‌های کلرادوی آمریکا، کمتر از 6% بارندگی به صورت جریان رودخانه‌ای ظاهر می‌شود. ثابت شده است که استفاده از گیاهان به عنوان راه‌حلی برای افزایش جریان رودخانه‌ای موثر می‌باشد و ممکن است انتظار داشت که این روش بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.

روش سریعتر برداشت آب، نگهداری آن در آبگیرهاست. آبگیرها مناطقی هستند که از بتن، ورقه‌های فلزی، آسفالت یا خاک غیرقابل نفوذ به نحوی ساخته شده‌اند که آب بارندگی را گرفته و ذخیره می‌‌کنند. در برداشت موفقیت‌آمیز آب نه تنها باید به جمع‌آوری آب توجه داشت، بلکه به انتقال و ذخیره‌سازی آب جمع‌آوری شده نیز باید توجه کرد. عملیاتی که روی آبگیرها انجام می‌شود از تسطیح خاک و خارج کردن پوشش گیاهی  تا استفاده از غشاء پلاستیکی و ورقه‌های آلومینیومی متغیر است. در برخی آزمایشات، عملیات ساده تسطیح خاک و خارج نمودن پوشش گیاهی، مقدار جریان سطحی را تا سه برابر افزایش داده است. آب‌بندی کامل، مقدار جریان سطحی را تا صددرصد افزایش می‌دهد. جمع‌آوری آب به منظور توسعه منابع آب مورد نیاز حیات وحش و چارپایان اهلی و گاهی اوقات مصارف شهری نیز به کار می‌رود.

کمبود آب در مقیاس جهانی مهمترین فاکتور محدودکننده برای عملکرد گیاهان زراعی است، با کاهش میزان آب فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاهان یا کاهش می‌یابد (البته عکس آن نیز صادق است بدین معنا که با رسیدگی فیزیولوژیکی میزان آب گیاه کاهش می‌یابد) با توجه به اینکه کمبود آب متداولترین فاکتور محدودکننده در تولید محصولات زراعی به خصوص در مناطق  نیمه خشک دنیا است هر اقدامی در جهت تامین قسمتی از آب مورد نیاز گیاه می‌تواند در افزایش تولید موثر باشد.ادامه مطلب...

     اخیرا، دانشمندان اثبات کرده اند که امکان دارد چنین  پیش بینی هایی واقعیت داشته باشد به ویژه در کنترل علف های هرز. در این مقاله به طور خلاصه نگاهی داریم به تاریخچه تحقیقات آللوپاتی.

 ادامه مطلب...

با وجود اثرات مفید کودهای شیمیایی در افزایش تولید محصولات مختلف زراعی و باغی در صورتی که استفاده از کودها به همراه آگاهی و علم و چگونگی کاربرد آنها نباشد نتیجه حاصله چندان مطلوب نخواهد بود.

در زمان‌های گذشته متخصصان و پژوهشگران علم گیاهی غالباً نمی‌دانستند که از مجموع کودهای ازته و ازت معدنی شده خاک فقط 50% مورد استفاده گیاه قرار می‌گیرد و ممکن است ازت به صورت گاز از خاک خارج و یا این که با آب آبیاری و باران از خاک خارج شود. منبع اصلی ازت برای گیاهان مواد آلی خاک می‌باشد که از باقیمانده حیوانی و گیاهان قبلی حاصل شده و به طور طبیعی و یا در نتیجه عمل انسان به خاک داده شده است.

معمولاً کشت و کارهای صحیح و اصولی مقدار قابل توجهی از ازت را که توسط گیاه از خاک خارج می‌شود با افزودن کودهای آلی و باقیمانده‌های گیاهی به خاک برگردانده می‌شود. اگر کود دامی تازه به صورت جامد یا مایع بلافاصله به داخل خاک برده شود نگرانی از بابت از دست رفتن ازت وجود نخواهد داشت.

در حال حاضر توصیه جهت حفظ تعادل ازت خاک آن است که بقایای گیاهی ، کود حیوان و کود سبز به زمین داده شود تا هم ازت خاک متعادل شود و هم مواد آلی خاک باعث بهبود خواص فیزیکی خاک شود. البته این توصیه‌ای عام نیست. به عنوان مثال زیر خاک کردن بقایای گیاهی در نواحی که بیماری و آفتی غالب وجود داشته باشد توصیه نمی‌شود.

حفاظت و افزایش بازده ازت موجود در خاک در درجه اول بستگی به حفاظت خاک از عوامل فرسایشی، کم‌کردن تلفات به علت شستشو و ممانعت از تشکیل ترکیبات ازتی فرار در خاک خواهد داشت. در ارتباط با فرسایش و جلوگیری از آن متأسفانه در کشور ما اقدامات مؤثری انجام نشده و پر شدن سدها، جاری شدن سیل و پیشروی کویر و شنزارها معضلات و دشواری‌های فراوانی را موجب شده است، هرآینه در ایران جلوی صدمات فرسایش گرفته شود، طبق برآوردها زیان اقتصادی تلفات ازت نصف خواهد شد.

در ایران میزان تلفات ازت بخصوص در نواحی مرطوب شمال ایران قابل توجه می‌باشد. در نواحی که مقدار بارندگی در حدود یک متر و بیشتر است ازت خاک می‌تواند تا اعماق بیشتر از عمق نفوذ ریشه مهاجرت کند. در این نواحی که خاک در اواخر پائیز یخزده نیست بیشترین تلفات ازت انجام می‌گیرد. زیرا باران فراوانی باریده و درجه حرارت آنقدر نیست که تعریق و تبخیر تأثیر زیادی در مجموع آب خاک داشته باشد. در این وضعیت می‌توان با داشتن پوشش گیاهی که کربن آنها زیاد است (به مانند خانواده‌ غلات) از ازت خاک قبل از شستشو استفاده کرد.

در نواحی خشک تلفات ازت ناچیز است مگر در محصولاتی که آبیاری فراوانی نیاز دارند. برنج از جمله محصولاتی است که تلفات ازت در آن قابل توجه بوده و روش‌های کشت و کار برنج راهایی برای تقلیل و کاهش تلفات آبشویی باقی نمی‌گذارد. در نواحی خشک نیز قسمت اعظم تلفات ازت در فصل بارندگی و در غیبت و فقدان پوشش گیاهی صورت می‌گیرد.

مهندس رفیع افتخار

برای اولین بار در ایران هندوانه مکعبی توسط 3 شرکت خصوصی به تولید انبوه رسیده است. مهندس حسین خادمیان، کارشناس ارشد زراعت و مدیر پروژه تولید هندوانه مکعبی گفت: از چندی پیش انجام آزمایشاتی در خصوص تولید هنداونه مکعبی آغاز شد، البته با توجه به محدود بودن تعداد آزمایشگاه‌های تخصصی سبزی و صیفی در کشور آغاز این کار با سختی‌هایی همراه بود، اما با این وجود انجام این آزمایشات با جدیت دنبال شد.

وی افزود: یکی از آزمایشات صورت گرفته در این زمینه، آزمایش هورمون “جیبرلین” بود که با استفاده از این هورمون 20 درصد افزایش عملکرد در تولید هندوانه صورت می‌گیرد، چون یکی از خصوصیات این هورمون افزایش گلهای ماده است.

مهندس خادمیان تصریح کرد: یکی دیگر از آزمایشات صورت گرفته در این زمینه انجام اصلاح ژنتیک با استفاده از ماده‌ای به نام “کولشیسین” که آلکالوئیدی از ریشه گیاهی “سورنجان” است، بود که در این آزمایش بذرهای هندوانه تیمار شده و سبب شد که تعداد کروموزوم‌های هندوانه دو برابر شود.

وی گفت: همان طور که ذکر شد استفاده از هورمون، اصلاح ژنتیک و استفاده از تکنولوژی تولید، منجر به تولید هندوانه مکعبی بدون تخم خواهد شد.

مدیرعامل شرکت اتوماسیون کشاورزی ویولت با اشاره به این که در تولید این هندوانه مجموعه شرکت‌های “VandT” مشارکت داشته‌اند، افزود: این مجموعه شرکت متشکل از 3 شرکت صنعت سازان وارش، گسترش و توسعه تورنه و اتوماسیون کاشورزی ویولت است که هزینه انجام مراحل تحقیقاتی این محصول را که بالغ بر 50 میلیون ریال بوده، تقبل کرده است و با تلاش‌های این مجموعه طی هفته آینده از مزرعه یک هکتاری که به این کار اختصاص یافته، تولید انبوه صورت خواهد گرفت و حدود 30 تن هندوانه مکعبی تولید خواهد شد.

مدیر پروژه تولید هندوانه مکعبی با اشاره به این که این پروژه در سال جاری به صورت آزمایشی اجرا شده است، گفت: هدف اصلی ما این است که از سال آینده با مشارکت و همکاری مدیریت سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها امکان تولید هندوانه مکعبی در استان‌های مستعد کشور فراهم شودو بخش دولتی اعتباراتی را به تولید این محصول اختصاص دهد.

گفتنی است: مهندس خادمیان به تازگی کتابی تحت عنوان “هندوانه تجاری” در 208 صفحه تألیف کرده که به دو زبان فارسی و انگلیسی است و در آن به خصوصیات 40 نوع هندوانه همراه با عکس رنگی اشاره شده است.

استفاده از ریز مغذی‌ها درکاشت طالبی، موجب شیرین‌تر شدن این محصول می‌شود



رییس بخش آب و خاک مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین گفت: استفاده از ریز - مغذی‌ها مانند آهن، روی و بر و همچنین کود حیوانی همزمان در کاشت و پرورش محصول طالبی، موجب شیرین‌تر شدن و افزایش تولید آن می‌شود.

مهندس محسن سیلسپور روز یکشنبه درگفت وگوباخبرنگار علمی ایرنا افزود:
با توجه به کاهش شدید مواد آلی در خاک‌های کشور و بروز مشکلات روزافزون ناشی از عدم مصرف کودهای آلی ضروری است در برنامه‌های مدیریتی کودهای آلی و ریز مغذی‌ها در مزارع به خصوص در زراعت سبزی و صیفی جات مورد استفاده قرار گیرند.

وی اظهار داشت: گیاه برای جذب و رشد به ? ??عنصر نیاز دارد که از این تعداد سه عنصر کربن، اکسیژن و هیدروژن از آب یا هوا جذب می‌شود.

وی ادامه داد: ? ??عنصر باقیمانده شامل ازت، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد و کم مصرف شامل آهن، روی، مس ،بور، منگنز، کلر و لیبدن هستند.

سیلسپور در ادامه با اشاره به اهمیت جذب آهن و روی توسط گیاه گفت: به دلیل آهکی بودن خاک‌های کشور و بی‌کربنات بودن آبهای آبیاری عمومی، جذب عناصری همچون آهن و روی در خاک با مشکل مواجه می‌شود.

به گفته او در این راستا و به منظور برطرف کردن نیاز خاک به عناصر ریزمغذی، روش محلول پاشی این عناصر بر روی شاخ و برگ گیاه همزمان با ریختن کود دامی به صورت مخلوط خاک پای گیاه، در پیش گرفته شد.

رییس بخش آب و خاک مرکز تحقیقات کشاورزی ورامین افزود: بعد از مطالعات فراوان مشخص شد که با روش محلول‌پاشی ریز مغذی‌هاو کود دامی تولید محصول طالبی ? ??درصدافزایش یافت ومحصول شیرین‌تری به دست آمد.

وی اظهار داشت: درصد ماده آلی خاک سال به سال روبه کاهش است به خصوص در اقلیم‌های گرم و خشک، از طرف دیگر فعالیت‌های بیولوژیک خاک‌هایی که فقیر هستند به صورت چشمگیری کاهش می‌یابد، بنابراین به جهت افزایش فعالیت‌های بیولوژیک خاک ماده آلی در خاک باید افزایش یابد.

اصلاح ژنتیکی گیاهانی که طی این فرآیند سلولوز آنها تکه تکه می شود، امکان تولید سوخت توده های زیستی و به دنبال آن سوخت های زیستی را فراهم کرده است.
در این فرآیند جدید محققان به مهندسی ژنتیکی گیاه ذرت پرداخته تا بتوانند با استفاده آنزیم های تولیدی، برگ و ساقه های آن را به وسیله در هم شکستن سلولوز به قند تبدیل کنند. این گیاهان می توانند هزینه تولید اتانول از این روش را کاهش داده و در عین حال به سوخت زیستی تولید شده به این روش در مقایسه با سوخت زیستی تولید شده با استفاده از دانه های ذرت وجهه ای رقابتی تر بخشند. در حال حاضر استفاده از دانه های ذرت منبع اصلی تولید سوخت زیستی اتانول در آمریکاست.
منابع سلولوزی تولید اتانول همچون توده های زیستی و گیاهان خاص به شدت مورد توجه محققان قرار گرفته اند زیرا در عین ارزان بودن، فراوان نیز هستند.
اما تبدیل سلولز به عنوان یک کربوهیدرات پیچیده، به قند و سپس مخمر برای تولید اتانول، در مقایسه با تبدیل نشاسته موجود در دانه های ذرت به قند، فرآیندی پرهزینه است. مشکل اساسی آن است که درهم شکستن سلولوزعموما به آنزیم های گران قیمتی نیاز دارد که از میکروب های مهندسی شده ژنتیکی حاصل می شوند.
بر اساس گزارش تکنولوژی ریویو، اما اکنون پروفسور مریام استیکلن در دانشگاه دولتی میشیگان به همراه همکارانش به مهندسی ژنتیکی ذرت پرداخته تا آنزیم مشابهی را تولید کنند که در حقیقت میکروب های یاد شده آن را تولید می کنند.
به گفته وی، سلولوزهای گیاهی می توانند در تولید اتانول بین 30 تا 50 درصد صرفه جویی اعمال کنند.